40 yıllık çeviri serüveni...

Cumhuriyet 03.12.2009

BURHAN ARPAD'I ÖLÜM YILDÖNÜMÜNDE OĞLU AHMET ARPAD ANLATIYOR

OSMAN ÇUTSAY 

 

FRANKFURT - Türk edebiyatına dışarıdan 'temiz hava' taşıyan bir kuşağın önde gelen adlarından Burhan Arpad, ölümünün 15. yıldönümünde anılıyor. Yazarımız Ahmet Cemal'in bir yazısında "Almancadan yapılan çeviriler bağlamında Burhan Arpad, hep önder, çilekeş ve nitelikten ödün tanımaz bir ad olarak kaldı. Stefan Zweig ve Thomas Mann kıratında yazarlardan yaptığı çeviriler bugün de basılmakta" sözleriyle tanımladığı Arpad'ın yaşamı ve çabasının sonuçlarını Stuttgart'ta yaşayan oğlu yazar ve çevirmen Ahmet Arpad yorumladı. 

- Burhan Arpad kendi özgün kitapları dışında, özellikle Alman edebiyatının başyapıtlarını Türkçeye kazandırmasıyla ünlüdür. Sizce Burhan Arpad'ın Türkçedeki çeviri edebiyatı içinde nasıl bir yeri var? 

- Burhan Arpad Alman edebiyatından yaptığı çevirilere 40'lı yılların başında Stefan Zweig'ın ünlü 'Yıldızın Parladığı Anlar' eseri ile başladı. Hasan Âli Yücel'in o yıllarda Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı olarak kurduğu ve dünya klasiklerini Türkçeye kazandırdığı Tercüme Bürosu'nun çalışmaları kapsamında Eschenbach'ın bazı eserlerini de çevirmişti. Zaten kurduğu Yokuş ve ABC yayınevlerinin yayın programı ağırlıklı çeviri edebiyatıdır. 50'li yıllarda mesleki ağırlığını gazeteciliğe ve köşe yazarlığına verse de, Stefan Zweig ve Erich Maria Remarque'ın sayısız ünlü eserini dilimize kazandırmaya devam etti. Türk okuru 20. yüzyıl Avrupası'nın insancıl ve savaş karşıtı bu yazarlarını onun sayesinde tanıdı. Çevirdiği kitaplar ölümünün ardından yayımlanmaya devam ettiğine göre sonraki kuşaklar tarafından da beğeniliyor demek. 

- Burhan Arpad, Alman edebiyatının Türk edebiyatı üzerindeki etkisini nasıl görüyordu? 

- Burhan Arpad Batı edebiyatının antifaşist ve toplumcu eserlerini Türk okurunun mutlaka tanıması gerektiğine inandığı için Zweig ve Remarque dışında Thomas Mann, Anna Seghers, Hans Behrend, Fritz Habeck, Dimov, Kalçef ve Silone gibi yazarları da dilimize kazandırmayı bir misyon kabul etmişti. Burhan Arpad'ın kırk yılı bulan çeviri çabaları bence şu sonucu vermiştir: Türk okuru Alman edebiyatının değerli eserlerini onun çevirileriyle tanımıştır. 

- Babanızın açtığı yolda yürüyorsunuz, roman ve öyküleriniz, gazete yazılarınız dışında, Almancadan Türkçeye çok sayıda kitap da çevirdiniz. Siz bugün geldiğimiz noktada, iki edebiyatın ilişkilerini nasıl görüyorsunuz? 

- Günümüzde modern Alman edebiyatından Türkçeye eskisine göre az çeviri yapılıyor. Çünkü Alman edebiyatı savaş yıllarında aldığı derin yarayı kapatamadı, toplum az önce sözünü ettiğimiz yazarlara eşit değerde yazarlar çıkaramadı. Bugün Alman yayınevleri modern yazarlarımız dışında Ahmet Hamdi Tanpınar, Halide Edip Adıvar, Sabahattin Ali ve Sait Faik Abasıyanık'a daha çok ilgi duyuyorsa iki edebiyat arasındaki ilişki ters yönde de başarılı olmaya başlamış demektir. Çağdaş Alman edebiyatı ile çağdaş Türk edebiyatının birbirlerini etkilediğini henüz söyleyemeyiz. Bu bence yeni başlamış bir süreç.