Nazilerin Çingene soykırımına anıt

Cumhuriyet 06.03.2005

AHMET ARPAD
STUTTGART

Türkiye'ye, ''Senin ülkende şu, bu, o etnik azınlıktır, kabul etmelisin!'' diyen Avrupa Birliği üyesi Almanya, 600 yıldır birlikte yaşadığı, Hitler döneminde soykırımdan geçirdiği Yahudilerle Roman ve Sintileri azınlık olarak kabul etmeye yanaşmıyor. 9. yüzyılda Kuzey Hindistan'dan yola çıkıp bir kısmı İran, Mısır, Kuzey Afrika ve İspanya, bir kısmı da Balkanlar üzerinden 14. yüzyılda Avrupa'ya ulaşan ve kendilerine Roman ve Sinti denen Çingeneler 600 yıldır Almanlarla bir arada yaşıyor. Nazi Almanyası'nda sadece 6 milyon Yahudi öldürülmemişti. Toplama kamplarında ve gaz odalarında yarım milyon da Roman ve Sinti yaşamını yitirmişti. Savaş sonrasının Alman politikacıları onlara da soykırım yapıldığını ancak 1979 yılına gelindiğinde kabullenmiş, Hitler'in ellerinden almış olduğu Alman vatandaşlığını da 1980'li yıllarda geri vermişti. Ancak günümüzde topraklarında 100 binin üzerinde Yahudiyle 70 bin civarında da Roman ve Sinti'nin yaşadığı AB ülkesi Almanya, nedense her iki toplumu etnik azınlık olarak kabul etmeye yanaşmıyor! Almanya Federal Meclisi Berlin'de Yahudiler için bir soykırım anıtı yapılması kararını 90'lı yılların sonunda almıştı. Günümüz insanlarına o büyük soykırımı hep anımsatması istenen ve 16 bin metrekare alana yapılan anıt, savaşın bitişinin 60. yılı olan 8 Mayıs 2005'te açılacak. Almanya'da yaşayan Roman ve Sintiler de onlarca yıldır böyle bir anıtın gerçekleştirilmesi için çaba gösteriyor. Berlin Senatosu'nun bundan beş yıl önce karşı çıktığı istekleri, sonunda kabul edildi. Cemaat başkanı Romani Rose 'nin sunduğu yeni projenin tasarımcısı, Paris'te yaşayan İsrail doğumlu sanatçı Dani Karavan . Ancak şu sıralar, 2006 yılında açılması planlanan anıtın kitabesine ne yazılacak, onun tartışması yapılıyor. Almanya'da kültürden sorumlu devlet bakanı Christine Weiss ile tarihçi Jaeckel , metinde ''Çingene'' sözünün geçmesinin doğru olacağında ısrar ediyorlar. Ailesinden 13 insanı Nazi kamplarında yitirmiş olan Romani Rose geçenlerde Stuttgart'ta yaptığı bir açıklamada çok öfkeliydi: ''Biz bu metinde Roman ve Sinti sözünün geçmesini istiyoruz! Bir bakanla tarihçinin isteği olan Çingene sözcüğünüyse reddediyoruz!''

 

Rose'nin karşı çıkma nedeni çok basit. Hitler'in kamplara attırdığı yarım milyon insanın kollarına Çingene anlamına gelen ''Zigeuner'' kelimesinin baş harfi ''Z'' dağlanıyordu. Rose ayrıca, bundan yıllar önce Avusturyalıların Salzburg'da diktikleri anıta ''Roman ve Sintiler'' yazdığını anımsatıyor. ''Şimdi anıta Çingeneler yazılması Hitler'in başlattığı dışlanmamızın bir devamı olacaktır'' diyen Rose savaştan 60 yıl sonra, günümüz Alman toplumunda da hâlâ kabul görmediklerine dikkati çekti. Çoğu yarı göçebe bu insanlar, günlük yaşamlarında ülkedeki ayrımcı ve yabancı düşmanı davranışlardan en çok etkilenenlerden. Özgür yaşamı seven, katı toplum kurallarınıysa pek benimsemeyen Roman ve Sinti cemaatine Alman toplumu nedense bir türlü alışamadı. ''Kitabede Çingene sözü yer alırsa yapılmasına izin vermeyeceğiz'' diyor Romani Rose: ''Bizim öngördüğümüz metnin reddedilmesi, Nazilerin soykırım yaptığı tarihi gerçeğinin de reddedilmesi demektir!''

 

www.ahmet-arpad.de