Remarque militarizm karşıtı bir yazardı

TARAF, Kitap Eki, 14 Haziran 2012

AHMET ARPAD

Erich Maria Remarque'ın Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok ve Dönüş Yolu adlı kitapları Burhan Arpad çevirisiyle Everest Yayınları tarafından yeniden yayımlandı

22 Haziran 1898 günü Almanya'nın Osnabrück kentinde Peter Remark adında bir basımevi ustasmın oğlu olarak dünyaya gelir.17.yüzyılda Fransa'da büyük ihtilal sırasında katoliklere yapılan baskılar nedeniyle Almanya'ya göçetmiş olan ataları ,'Remarque'diye yazdıkları soyadlarını Almancalaştırmışlardı.İlkokuldan sonra Katolik papazöğretmen okuluna verilen Erich zeki ve yetenekliydi.sınıfının en iyi öğrencüeri arasındaydı. Daha okul yıllarında Jack London, Franz Werfel, Rilke, Nietzche, Balzac, Flaubert, Stendal, Marcel Proust gibi ünlüleri eserlerine merak sarmıştı.19161918 yıllarım çoğu sımf arkadaşıyla cephede geçiren Erich Remark'ın genel kültürünü genişletmeye karşı sonsuz bir eğüimi vardı.Savaşm ardından öğretmen diploması alan Remark'ın görevine.kızıl ayaklanmalara katıldığı gerekçesiyle son verilir.1920'den sonraki yıllarda çeşitli mesleklerde şansını deneyen genç Remark sonunda büyük bir Batı Cephesinde Veqi tir.ey Vol.lastik fabrikasının reklam ve yayın işleri görevini üstlenir.Yaşamında yeni başlangıç sayılan bu dönemde Erich Remark adını bırakır ve Erich Maria Remarque olur.

Çağımın bir belgesidir 
Hiçbir yaymanın basmak istemediği Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok romanı 1929 yılında Ullstein yayınevi tarafından basılır ve ilk günden itibaren rekora koşar.Sadece Almanya'da altı ayda yanm milyon.bir yılda bir milyon satar.kısa sürede birçok yabancı dile de çevrilir.Remarque'ın." Çağımın bir belgesidir." dediği Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok bir lise öğrencisinin Birinci Dünya Savaşı'nda cephede yaşadıklannı ve izlenimlerini anlatır.Daha aradan.yıl geçmeden piyasaya çıkan ikinci romanı Dönüş Yolıf da Remarque'ın adı çevresinde sürüp giden tartışmalann ve çekişmelerin hızlanmasına neden olur.Bu roman Batı Cephesinden Yeni Bir Şey Yok dan anlatım bakımından daha da güçlü bir üründür.Ancak.yıllar Alman toplumunda tedirginliklerin iyice armaya başladı bir süreçtir.Sosyal demokratlara.komünistlere ve tüm aydınlara baskı yapmaya başlanmıştır.1933 yılında Nazilerin işbaşına gelmesiyle toplum karışır.on binlerce sol görüşlü insan kamplara sürülür.O günlerde ünlü yazar Joseph Roth.yü Zweig'a şöyle yazar." Çok büyük bir felakete sürüklendiğimizin farkında olduğunuzu sanıyorum.Edebiyat yaşamımız yok olacak..." Aradan daha birkaç ay geçmeden kitaplar yakılır.kültür insanlan Almanya'yı terk etmeye başlar.Ar alarmda Remarque.Marx.Freud.Hesse.Zweig ve Mann da vardır.Savaşlardan ve militarizmden nefret eden bu yazarlara Naziler kin beslemektedir.10 Mayıs 1933 tarihinde Berlin Üniversitesi önündeki alanda ateşe atılan binlerce kitap arasında Remarque'ın Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok ve Dönüş Yolu romanlan da vardı.

Hemingway'in etkisinde 
Romanlan arasında teknik.anlatım ve düşün yanı bakımından.Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok eserini aşanlar olmuştur.özellikle Amerika'ya yerleştikten sonra Hemingway'in etkisinde kalması.roman yazarlığı tekniğini geliştirmesine yol açmıştır.Fakat., edebiyat tarihçileri ve geniş okuryığınlan için her zaman." Batı Cephesinde Yeni Bir Şey Yok yazan.olarak kaldı.20.yüzyıl Alman edebiyat çevreleri ünlü yazarın romanlanna çoğu kez mesafeli durmuş.onlan küçümsemiştir.Onu büyük bir Alman romancısı olarak övenler daha çok yabana edebiyat tenkitçileridir.Ünlü yazann." Ülkemiz yazarlan eserlerinde bir düşün uğrunda açıkça yan tutabilmek için gerekli yüreklilikten yoksunlar.sözleri üzerinde durulması gereken bir görüştür." Okurların.basının ya da iş başındakilerin hoşuna gitmemekten.sevilmemekten korkuyorlar.Bundan yanlış bir tutum olamaz..."

Yüzleşmek gerekir 
Remarque çağdaş Alman edebiyatının en çok okunan.en çok övülen ve en çok yıpratılmak istenen yazandır.Romanlan hem çok okunmuş.hem de sık sık yasaklanmıştır.Yazdıklan 1933-1945 arasında Almanya ve İtalya'da basılamamış.1949 1953 arasında Sovyetler Birliği ve tüm demirperde ülkeleri de Remarque'a yasak getirmiştir.Bütün bu yasaklann nedeni antimilitarist ve antifaşist görüşleriyle milyonlann beğenisini kazanması olabilir.Remarque savaş sonrası Almanyası'ndan şöyle sözeder." Kaygılıyım.Eski Nazi ruhuna şurada burada.tektükde olsa rastlanıyor.Uyanık olmak.dikkatle izlemek gerekiyor... Bugün ülkede iktisat, politika ve hukuk alanlarında önemli yerlerde eski Nazilerin bulunmasına da aklım ermiyor. Bu gibiler beni rahatsız ediyor. Eski pislikler örtmekle yok edilmez..." Remarque'a göre genç neslin de ana babalannın bir zamanlar ne suçlar işlediğini çok iyi öğrenmesi gerekir.

Savaşa karşı savaş açtı
 Bu yürekli sözleri söylediğinden sekiz yıl sonra öldü.72 yaşındaydı. Ardında 11 roman, bir tiyatro oyunu ve 20.yüzyıl Alman edebiyatında hiç bir yazann ulaşamadığı büyük bir ün bırakmıştı. Eserleri 45 dile çevrilmiş olan Remarque tüm romanlarında kanlı savaşlardan ve bu savaşlara neden olan politikacılardan söz eder.Amaa küçük insanın militaristlerin gerçek yüzünü görmesi ve barışın kutsallığım kavramasıdır.O.banş dolu bir dünya gerçekleşsin ister.Savaşa karşı sadece kalemiyle ömrü boyunca savaştı.militarizmin her biçimini eleştirdi.şu ya da bu çıkarcılar adına kimi politikacıların sinsi plânlarla insanlan boğazlamasını bütün yürekliliğiyle yerdi.Remarque'a göre insanlar arasında gerçek banş.savaşların her çeşidinin kötülenmesi.savaşın insanlık için en büyük yüzkarası olduğunun yığınlara anlatılmasıyla gerçekleşebilir.Remarque.sorumluluğunu bilen namuslu bir yazar olarak bu görevi yerine getirdi.Savaşa karşı savaş açmış dünya yazarlan arasında Erich Maria Remarque'ın hâlâ ayn bir yeri var...