Demir-çelik fabrikası ve Osmanlılar

Cumhuriyet 05.06.2005

AHMET ARPAD
STUTTGART

Saf altından bir paşa, atına binmiş. Değerli taşlarla süslü kamalar, kılıçlar, oklar. Kütahya ve İznik çinileri. İpek halılar. Gümüş ve altın taslar, sedef kâseler. Kocaman makineler, fırınlar, tavandan sallanan zincirler, borular, dev çarklar. Tarihi tablolar, yorgun insan fotoğrafları. Almanya'nın en büyük ve en eski demir-çelik fabrikasında bütün bunlar!

 

14 Mayıs'tan bu yana Völklingen'in ''Unesco Dünya Kültür Mirası'' demir-çelik fabrikasında eşsiz Osmanlı eserleri ''Doğunun Büyüsü'' adı altında sergileniyor. Atalarımızın Viyana kapılarında geri bıraktığı silahtan çanak çömleğe, giysiden halıya, kahve fincanına her şey.

 

Özellikle 16. ve 17. yüzyıllarda Avrupa saraylarında Osmanlı'ya özenen kralların, kayserlerin, prenslerin ısmarladığı tüfekler, kılıçlar, palalar, giysiler ve tabak-çanaklar... İstanbul'da sarayı ziyaret eden yabancılara padişahların verdiği hediyeler... Türk'ün kültürü ve doğunun gelenekleri Avrupalının hep çekmiş ilgisini.

 

1873'te kurulan, Almanya'nın endüstriye geçişinde çok önemli bir rol oynayan, Hitler 'in gücüne güç katan ve 1986'da yenisi inşa edilince yüksek fırınları söndürülen Völklingen demir-çelik fabrikası, bir ''endüstri harikası'' olduğu için yıkılmamış. On yıl önce UNESCO'nun ''Dünya Kültür Mirası'' eserler listesine almasıyla bir bölümü restore edilip eski haline getirilmiş, bir kısmı da olduğu gibi bırakılmış. 1999'dan bu yana devasa fabrikanın tüm bölümleri sanat ve kültüre ayrılmış.

 

Budapeşte, Dresden, Karlsruhe, Stuttgart ve Viyana müzelerinden getirilen 170 paha biçilmez eser, dev makineler, fırınlar, borular, zincirler, vagonlar arasına yerleştirilmiş cam vitrinlerde göz kamaştırıyor. Ucu bucağı görünmeyen hangarın çelik ve makine kokuları arasında atalarımızı anımsatıyor dolaşanlara. Sadece Osmanlı eserleri mi? Hayır. Çar 1. Nikola 'nın 19. yüzyılda İstanbul'a yolladığı İtalyan mimarı Fossati 'nin 25 Ayasofya litografisi, İstanbullu fotoğrafçılar ''Fréres Abdullah'' ile ''Sébah & Joallier'' in 1870-1900 arası eserleri, Almanya'da yaşayan Mehmet Ünal 'ın son kırk yılda çektiği, kocaman siyah-beyaz işçi fotoğrafları...

 

Savaş yıllarında Völklingen demir-çelik fabrikasında kadınlı erkekli tam 70 bin yabancı işçi ve savaş esiri çalıştırılmış. Çoğu Rusya, Polonya, Yugoslavya, Hollanda, Belçika ve İtalya'dan getirilen bu insanlardı Alman ağır endüstrisini ve Hitler ordularını ayakta tutan. Savaş sonrasında Almanya'nın kalkınmasında önemli bir rol oynayan fabrikada 1960-1986 arası on binlerce Türk çok zor koşullar altında çalışıp evine para yollamış. Bir ayda 30-35 mesai yapanlar gençliklerini bırakmış burada. Sadece Völklingen'de mi? Tüm Almanya'nın fabrikalarında erimiş nesiller. Mehmet Ünal'ın birbirinden ilginç fotoğrafları belgeliyor bu insanların inanılmaz yaşamını...

 

www.ahmet-arpad.de